Ultrason

Farklı yoğunluklardaki doku yüzeylerinden yansıyarak geri dönen ultrases dalgalarının algılanması ve görüntüye dönüştürülmesidir. (Pulse-Echo) temeline dayanır.

USG görüntüleme nedir?

• Vücudu yüksek frekanslı ses (ultrason-ultrases) dalgalarına maruz bırakarak vücüdun görüntülerinin oluşturulması
• İyonizan radyasyon kullanmaz
• Gerçek zamanlı olduğundan vücudun hareketli parçalarını ve kan akımını gösterebilir.

Tarihçesi

• 1880 piezoelektrik etkisi
• 1942 ilk tıbbi USG uygulaması
• 1960 ların sonlarında kullanımında artış
• 1970 lerin ortalarında dinamik USG
• 1980 ler renkli Doppler USG

Ultrasonografide Ultrason(Ultrases)

• Fizikte “ultrason-ultrases” tabiri insan kulağının duyabileceği sınırların üzerindeki ses enerjisi (mekanik dalga)
• İnsan kulağı 20-20.000 Hz
• Ultrason= >20.000 Hz

Görüntü Oluşumu

Bir vericiden dokuya giden ve geri dönen ses dalgaları tarafından meydana gelir. Ses dalgaları yumuşak dokularda benzer hızda yol alır.

İnsan dokularında ses iletimi;

• Hava 331 m/s
• Karaciğer - Dalak - Kas 1549 m/s 1566 m/s 1568 m/s ] Ortalama 1540 m/s
• Kemik 3360 m/s

Piezoelektrik etkisi

• Kristallere basınç uygulanması ile ultrasound (ultrases) oluşturulması esasına dayanır
• Tersine yansıyan ses dalgaları elektrik enerjisine dönüştürülür
• Transdüser (dönüştürücü-güç çevirici) bir enerji türünü diğerine dönüştürür – Elektrik sese= puls – Ses elektriğe= eko

Transdüser (Prob)

• Ultrasesi yayan ve yankıları algılayan ünite

Ultrasonun doku ile etkileşimi;

• Yansıma
• Kırılma
• Geçiş
• Saçılma

Frekans-Dalga Boyu

• Kristallerin kalınlığı arttıkça
• Ürettikleri sesin frekansı azalır.
• Dalga boyu artar.
• Ultrasesin frekansı ile dalga boyu arasında ters bir ilişki vardır.

Eko

• Eko yumuşak dokular tarafından üretilir
• Ekolar transdüser kristalleri tarafından alınır
• Ekolar USG cihazı tarafından işlenir, yorumlanır ve görüntü oluşturur.

Hangi organlar değerlendirilebilir?

• Kranyum
• Toraks
• Abdomen
• Pelvis
• Kas-iskelet
• Kardiyovasküler system
• Obstetrik
• Endokrinoloji

Başka ne amaçla kullanılabilir?

• İğne biyopsilerine rehberlik
• Drenaj
• Stent yerleştirilmesi
• Doppler USG – Damarlardaki darlık-tıkanıklık – Toplar damarlardaki yetmezlik, varis

Nasıl Çalışır?

• Ses’ten görüntüye;
• Sesten görüntü oluşması için: ses dalgasının oluşması, ses dalgasının gönderilmesi, dönen ekoların alınması ve bu ekoların işlenmesi gerekir.
• Ultrasonogafide;
• Sinyal (ses) üreticisi transdüsere monte edilir, piezoelektrik kristalleri elektrik enerjisini sese dönüştürür ve dokulara gönderir
• Ses dalgaları dokuda; saçılır, yansır, kırılır, absorbe edilir
• Yansıyan ses enerjisi işlenir ve ekranda görüntüye çevrilir.

Ses Dalgasının Oluşumu

• Ses dalgası transdüser içindeki piezoelektrik kristaller tarafından oluşturulur
• Kısa ve güçlü elektrik pulsları kristallerde sıkıştırarak ve istenen frekansta (2-18MHz) ultrases oluşturur
• Ses dalgası incelenecek alana gönderilir ve vücuttan yansır
• Jel havayı keser
• Dönen ekolar tansdüseri titreştirir ve titreşimler elektrik enerjisine dönüştürülür ve bu bilgisayarda işlenerek görün oluşur.

Görüntü Oluşumu

• USG cihazı
• Ekonun ne kadar sürede geri yansıdığını
• Ekonun şiddetini tespit edebilmeli
• Sonuç olarak pikselleri lokalize edebilir ve şiddetlerine göre görüntü oluşturur.

USG Cihazı

• Temel bir USG cihazı aşağıdaki parçalardan oluşur;
• Transdüser (güç dönüştürücü) prob: Ses dalgalarını gönderir ve alır
• Merkezi işlem üniti: bütün işlemleri yapan ve prob ve kendisi için elektrik sağlayan bilgisayar
• Transdüser puls kontrolü: pulsun süresini, frekansını, şiddetini ayarlar
• Ekran: görüntüyü gösterir
• Klavye ve gösterge: bilgi girişi ve sonuçların gösterilmesi
• Disk depo aleti: görüntü bilgilerini depolar
• Printer-yazıcı

Düz lineer dizilimli prob

• Yüzeyel dokuları görüntülemede kullanılır
• Kristaller lineer dizilmişlerdir
• Transdüser kafası düzdür
• Düz çizgiler halinde ses dalgası üretir
• İmajlar dörtgen şeklindedir

Kavisli (eğrisel) prob

• Konveks prob da denir
• Derin yapıları incelemede kullanılır
• Kristaller eğrisel tarzda dizilmişlerdir
• Abdomen ve pelviste kullanılır

Faz dizilimli problar

• Kristaller birbirlerine yakındır
• Ses dalgaları tek bir noktadan çıkar ve fan şeklinde dağılır
• Konveks prob dan daha küçük ve daha düz bir yüzü vardır
• Kardiyak ve transfontanel görüntülemede kullanılır

Endokaviter prob

• Konveks bir yüzü vardır
• İnce uzun şekilleri incelenecek bölgelere yerleştirilmesini kolaylaştırır
• Çok sıklıkla jinekolojik amaçlı kullanılırlar

USG Modları

• US bilgisi değişik şekillerde gösterilebilir
• A Mode: Göz’ün değerlendirilmesinde
• M Mode: Hareketi değerlendirmek için, kardiyoloji
• B Mode: İki boyutlu görüntü, abdomen, obstetrik, kas iskelet, tiroid
• Doppler USG: Kan akımını değerlendirmede kullanılır. Renk gri skala görüntü üzerinde görülür
• 3D, 4D USG

USG nin fayda ve riskleri

• Çoğu noninvaziv ve ağrısızdır
• Kolay ulaşılabilir, ucuz, yaygın
• İyonizan radyasyon yok
• Röntgende gösterilemeyen yumuşak dokuları gösterir
• Gebelerde tercih edilen yöntem
• USG eşliğinde biyopsi-girişimler
• Standart USG de bilinen risk veya zararlı etki yoktur (çok uzun kullanımda vücut ısısını artırır).
• En büyük risk yanlış tanı-tanı koyamama